6G is het nieuwe geopolitieke schaakbord. Wie straks de 6G-standaard bepaalt, heeft niet alleen sneller internet in handen, maar verzekert zich ook van de autonomie van onze economie, van veiligheid en energievoorziening. De strijd is begonnen: China investeert miljarden, de VS zetten Big Tech in de frontlinie en Europa wil koste wat het kost voorkomen dat het toeschouwer wordt in plaats van speler. Future Network Services (FNS) is één van de instrumenten waarmee Nederland en Europa die positie veiligstellen.
Binnen dit speelveld komen twee werelden samen. Die van Lenneke de Voogd (TU Delft), verantwoordelijk voor de programmalijn Versterken Ecosysteem, waarin onder meer het Nationaal 6G-testbed, mkb/startup-samenwerking en de Human Capital Agenda vallen. ‘Innovaties zijn pas waardevol als je ook mensen en organisaties hebt die ermee kunnen werken.’ En de wereld van Ties Dammers (Rijksinspectie Digitale Infrastructuur), die reikt van tien kilometer diep in de ondergrond tot veertigduizend kilometer boven de aarde – van babyfoon tot satelliet. Samen met zijn team runt hij in Amersfoort één van de vier FNS6G-fieldlabs. De Voogd en Dammers illustreren daarmee wat nodig is om innovatie te laten slagen: techniek en mensen met actuele kennis en vaardigheden.
De opdracht van Lenneke de Voogd is breed en ambitieus: zij moet de ontwikkeling van 6G in Nederland versnellen en duurzaam verankeren. ‘We willen heel nauw samenwerken met het mkb en met startups, zodat zij hun innovaties sneller kunnen ontwikkelen en direct in de praktijk kunnen testen,’ zegt De Voogd. ‘Daarnaast werken we aan standaardisatie en internationale samenwerking, zodat Nederlandse innovatie goed aansluit bij wat er wereldwijd gebeurt.’
Ze richt zich daarbij niet alleen op onderzoek, maar ook op doorstroming naar de markt. ‘We willen academische spin-offs stimuleren en jonge bedrijven helpen om nieuwe technologie naar de praktijk te brengen,’ legt ze uit. ‘Daarnaast werken we samen met overheid en partners aan toekomstbestendig beleid. We noemen dat technology policy co-development: gezamenlijk onderzoeken wat technologie betekent voor wet- en regelgeving, zodat beleid innovatie ondersteunt in plaats van afremt.’
Een ander speerpunt binnen haar programmalijn is de Human Capital Agenda waarin wordt samen gewerkt met Platform Talent voor Technologie. ‘Talentontwikkeling is cruciaal,’ benadrukt ze. ‘En dat verder dan alleen mbo-, hbo- en wo-studenten. We zetten ook in op opleidingen en vaardigheidstrajecten voor professionals die al in het veld werken. Het gaat erom dat we wetenschappelijke doorbraken vertalen naar toetsbare pilots met bedrijven en dat de kennis die daaruit komt weer terugvloeit naar het onderwijs de mensen die straks met deze technologie aan de slag gaan.’
Innovatie en praktijk
Het Nationaal 6G-testbed, met fieldlabs in Groningen, Amersfoort, Delft en Eindhoven, vormt het hart van het FNS6G-ecosysteem. Lenneke de Voogd: ‘Het zijn realistische testomgevingen waarin startups, bedrijven, onderzoekers en studenten samenwerken aan 6G. Daar worden 6G-toepassingen niet alleen technisch gevalideerd, maar ook in de praktijk getest. Een mooi voorbeeld uit een eerder 5G-project is een startup die drones inzet voor onderhoudsinspecties van vliegtuigen. Daarmee verschuift de rol van monteurs: van handmatige controle naar data-analyse. Dat vraagt om nieuwe vaardigheden. Daarom valt ook de Human Capital Agenda onder mijn programmalijn. We organiseren learning communities, zodat kennis en praktijkervaringen uit innovaties ter beschikking komen aan opleidingen en trainingen. Op die manier bereiden we studenten én professionals voor op de toekomst.’
De fieldlabs zijn met elkaar verbonden via Surfnet – het netwerk van onderwijsinstellingen – en ze werken nauw samen met TNO voor dataverwerking en analyse. Zo ontstaat een landelijk testnetwerk waar kennis wordt gebundeld en gedeeld. Het fieldlab in Amersfoort is onderdeel van de RDI-werkplaats waar zich ook een IoT-lab en een AI-lab bevinden. ‘De lijnen tussen de labs zijn letterlijk en figuurlijk kort. Dat moet ook, want technologieën raken steeds meer met elkaar verweven.’ Ties Dammers geeft een korte rondleiding. Het is stil in de werkplaats, zoals vaak op vrijdag. De hal ligt vol oude en nieuwe apparatuur. In een elektrische auto wordt apparatuur ingebouwd. Ties Dammers: ’Binnen hebben we een indoornetwerk. Daar laten we bijvoorbeeld autonome karretjes rijden alsof het vrachtwagens zijn: ze reageren op elkaar en reageren zelfs op stoplichten en verkeersborden. Andere fieldlabs richten zich meer op buiten, zoals precisielandbouw met sensoren in de grond of drones die nieuwe toepassingen testen.’
6G in de toekomst
De komst van 6G gaat werk en samenleving ingrijpend veranderen, voorspelt Lenneke de Voogd. Ze verwijst naar een verkennende studie van TNO. ‘We krijgen meer softwareontwikkeling, bestaande functies verschuiven en er ontstaan nieuwe rollen – denk aan data-analisten of digitale productontwikkelaars. Digitale geletterdheid en lifelong learning worden cruciaal. We kunnen het ons niet veroorloven om mensen niet mee te nemen in die verandering.’
‘De toekomst wacht niet,’ zegt Ties Dammers. ‘Twee jaar geleden keek men glazig als je over AI begon, nu is ChatGPT hofleverancier van menig scriptie. Met 6G krijgen we een compleet nieuw instrument dat energie, mobiliteit en zorg slimmer maakt met maatschappelijke meerwaarde. Het verbindt straks alles met elkaar: je smartphone, je auto, je energienet, je zorgtoepassingen – als een Zwitsers zakmes. We hebben iedereen nodig, van promovendi die AI in de kern van een netwerk ontwikkelen tot monteurs die glasvezel aanleggen.’ Zowel Lenneke de Voogd als Ties Dammers benadrukt het belang van de Human Capital Agenda. Innovatie vraagt om nieuwe vaardigheden op alle niveaus. Lenneke de Voogd: ‘Een opleiding duurt jaren. Als we wachten tot de techniek er al is, zijn we te laat. Daarom investeren we nu al in curricula en opleidingsroutes en benutten we de fieldlabs als praktijkomgeving om studenten én professionals voor te bereiden op de toekomst.’
Internationale samenwerking
Dat het groter kan, zagen Ties Dammers en Lenneke de Voogd tijdens hun bezoek aan de Wereldtentoonstelling in Osaka, Japan. ‘Waar wij in Nederland een verkeerspleintje hebben om met een bus autonoom te rijden, hebben ze in Japan een complete stad ingericht als proeftuin, met tweehonderdduizend inwoners,’ zegt Ties Dammers. ‘Daar wordt alles tegelijk getest: zorg op afstand, autonoom vervoer, energievoorziening. En de bedrijven die daar meedoen, bestaan vaak meer dan honderd jaar en vinden zichzelf steeds weer opnieuw uit. Wij kunnen daar onze wendbaarheid tegenoverstellen. In Nederland hebben we in anderhalf jaar een compleet ecosysteem rond FNS opgetuigd. Dat snelle schakelen kunnen wij beter. Hun schaal en onze wendbaarheid, dat is een gouden combinatie. En precies dáár zit de kracht van samenwerken.’
Lenneke de Voogd zag vooral hoe vanzelfsprekend technologie daar onderdeel is van het dagelijks leven. ‘In Tokio en Osaka viel me op hoe sterk technologie daar is omarmd als middel om de samenleving beter te maken, bijvoorbeeld om een vergrijzende bevolking te ondersteunen. Van real-time dataverwerking en AR/VR-toepassingen tot autonome mobiliteit en sensornetwerken – je ziet het overal terug: op stations, in vervoersprojecten en tijdens Expo 2025 in Osaka. Technologie is daar nooit een doel op zich, maar altijd een instrument om onderwijs, zorg en dagelijks leven te versterken. Die manier van denken kunnen wij in Nederland goed gebruiken.’
Advies regering
Volgens Ties Dammers en Lenneke de Voogd vraagt de overstap naar 6G om een nationale aanpak. ‘Zonder stabiele financiering en duidelijke keuzes raak je achterop,’ zegt Ties Dammers. ‘We moeten nú bouwen aan de fundamenten, niet pas als anderen de standaard al hebben gezet.’
Lenneke de Voogd benadrukt nogmaals het belang van menselijk kapitaal. ‘Human capital vraagt om een lange adem. Laten we investeren in talent op alle niveaus: studenten, professionals, onderzoekers, startups en mkb. Door samen met onderwijsinstellingen, bedrijven en overheid opleidingsroutes te bouwen die meegroeien met de technologie, zorgen we dat Nederland klaar is voor 6G. Want alleen als we de mensen meenemen, kan 6G echt maatschappelijke en economische waarde creëren.’
Lenneke de Voogd, program lead 6G-ecosysteem, Future Network Services, bij TU Delft
Ties Dammers, manager openbare netwerken bij de Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI)
