Hoe zorg je ervoor dat jongeren na het kiezen van een techniekprofiel binnen de “techniek onderwijskolom” blijven? Deze vraag speelt ook in Haaglanden e.o., waar ROC Mondriaan dit jaar haar VABOK-aanvraag voor techniekopleidingen toegekend kreeg. Met VABOK als aanjager en verbinder liggen er veel kansen. Marie-Claire Gambon, programmadirecteur bij ROC Mondriaan, en Janke Westerhuis, programmamanager bij STOHA, vertellen hoe zij hier in de regio mee aan de slag zijn.
De VABOK-regeling van het ministerie van OCW, versterkt de doorstroom vo-mbo-hbo. ROC Mondriaan kreeg in de eerste ronde subsidie in het sociaal domein, voor onderwijs en kinderopvang. Dit loopt nu anderhalf jaar. ‘De eerste resultaten zijn veelbelovend’, zegt Gambon. ‘Een mooi voorbeeld is het project Zachte landing van de Pabo – Haagsche Hogeschool, waar extra aandacht voor studieontwikkeling zorgt voor minder uitval en minder switches. Mede hierdoor en door de gebruiksvriendelijke aanvraagprocedure, hebben we weer een VABOK-aanvraag ingediend. Dit keer voor techniek.’
Verbinden is cruciaal
ROC Mondriaan werkt met diverse gesubsidieerde programma’s. Zoals Sterk Techniekonderwijs, dat techniekonderwijs in de regio versterkt, en het Nationaal Groeifonds project Techkwadraat, dat technologie voor ieder kind toegankelijk wil maken.
Gambon: ‘Er zijn veel initiatieven om jongeren te interesseren voor techniek, maar we willen hen natuurlijk ook in de “techniek onderwijskolom” houden. Met die uitdaging hebben we allemaal te maken. Om te voorkomen dat er dingen dubbel gedaan worden, én om alle activiteiten met elkaar te verbinden, werk ik nauw samen met Janke.’
Janke Westerhuis, programmamanager van Sterk Techniekonderwijs Haaglanden (STOHA), onderstreept het belang van verbinding: ‘Om het helder te maken, heb ik op mijn kantoor een overzichtskaart hangen met álle programma’s waarmee we (samen)werken, hun inhoud en activiteiten. We hebben een start gemaakt om met rode lijnen verbanden te markeren; waar is overlap en hoe kunnen we elkaar versterken? Zo wordt het voor ons en de scholen overzichtelijker. Maandelijks komen we met de projectleiders van de programma’s samen om te kijken hoe we elkaar kunnen helpen en aanvullen. Hier ben ik blij mee, het is essentieel voor de doorstroomuitdaging.’
Zonder verbinding ontstaat mismatch
STOHA werkt met vier pijlers: kennismaken met techniek, oriënteren op techniek, leren in de techniek en werken/stage in de techniek. Westerhuis: ‘We zijn sterk in de eerste twee pijlers, wat ook landelijk het beeld is: er zijn veel activiteiten voor kennismaking en oriëntatie op diverse niveaus. Dit is belangrijk, maar de race is dan nog niet gelopen. Vmbo-techniek leerlingen stromen niet automatisch door naar mbo-techniek. Het blijft een uitdaging om ze gemotiveerd te houden, zodat ze in de “techniek onderwijskolom” blijven, zoals Marie-Claire zegt. En zelfs als ze doorgaan naar de arbeidsmarkt, valt de praktijk vaak tegen.’
Zonder goede verbindingen in de onderwijskolom ontstaat er mismatch. ‘Neem bijvoorbeeld werken met Arduino-programmeertaal’, vervolgt Westerhuis. ‘Dat was oorspronkelijk voorbehouden aan het mbo, maar nu werken po- en vo-leerlingen er ook al mee. Voor mbo-studenten is dat niet meer interessant. Als ik weer opnieuw dezelfde lesstof moest doen, zou ik ook denken: Daar gáán we weer, en overwegen te stoppen met de studie. Of wat te denken als bedrijven hun deuren dicht houden, omdat hun core-business het niet toelaat om leerlingen en studenten te ontvangen voor bedrijfsbezoek of stage. Zonder verbinding met het onderwijs kun je ook niet duidelijk maken waar je als bedrijf behoefte aan hebt en wat je toekomstige werknemers zouden moeten weten en kunnen.’
Docenten in gesprek
Westerhuis legt uit hoe ze bij STOHA keuzevakken van vmbo-bk en projecten van vmbo-tl en groene scholen koppelen aan een keuzedeel van het mbo: ‘We brengen docenten uit het vo en mbo samen, om het onderwijsaanbod naast elkaar te leggen. Overlap wordt verwijderd en ontbrekende onderdelen toegevoegd. Dit leidt tot een geïntegreerd programma. De proeve van bekwaamheid wordt afgesproken en dat gaat naar de mbo-examencommissie voor goedkeuring. Leerlingen kunnen het programma volgen op hun eigen school, maar het kan ook bij het ROC. Het klinkt heel gemakkelijk, maar het werkt echt. Docenten vinden het fijn om hier met elkaar over te praten. Het praktische model vinden docenten ook prettig. Zo kunnen ze studenten concrete, afgeronde eenheden bieden. Zonder dat ze jarenlang aan een doorgaande leerlijn werken.’
Ook Gambon vindt de ontmoetingen tussen vo- en mbo-docenten belangrijk. ‘Maar wees je ervan bewust dat het niet vanzelf gaat. Zeker in een grootstedelijke context is het een uitdaging om alle 60 vo-scholen aan te haken, maar we proberen zoveel mogelijk scholen te betrekken. Daarom is het ook wel goed dat wij, als mbo, een beetje de regiefunctie hebben. Want maatwerk organiseren voor elke vo-school is moeilijk.’
Verbinding met de bedrijfspraktijk
Er zijn in de praktijk zeker ook mooie voorbeelden van verbinding met de praktijk. Westerhuis: ‘Binnenkort organiseren we een bedrijfsbezoek, vanuit het TU Delft Bètasteunpunt Zuid-Holland, waarvoor docenten van vmbo-scholen en projectleiders van VABOK worden uitgenodigd. Aan het eind van het bezoek kijken we samen hoe we een praktijkopdracht kunnen omzetten in een vo-mbo-hbo-project. Het bedrijfsleven speelt hierin een cruciale rol, zij brengen de expertise en helpen het beroepsbeeld te schetsen.’
‘En vanmorgen was ik nog bij een bouwpraktijkhal, die deels leeg staat’, gaat ze verder. ‘Daar kunnen we mooi heen met onze basis-kader leerlingen, zodat ze de praktijk kunnen ervaren. Dit geeft hen een realistischer beeld van hoe het is om te werken in de techniek, en het helpt hen hun eigen talenten te ontdekken. Het plan is om voor de zomervakantie een pilot op te zetten – in samenwerking met Techkwadraat Haaglanden – waarbij we aan de slag gaan met leerlingen uit leerjaar 2. Dus nog vóórdat ze een keuze moeten maken.’
Sneller gezegd, dan gedaan
Gambon en Westerhuis benadrukken nog eens: ‘De wensen zijn sneller uitgesproken, dan in de praktijk gebracht. We vertellen dit nu allemaal even, maar er gaat veel tijd en energie zitten in het opbouwen van een netwerk. Het is echter nodig om de boel in gang te zetten, en het loont wel degelijk.’
Er zijn flinke stappen gezet om jongeren in de “techniek onderwijskolom” te houden. De samenhang en verbinding helpt daar enorm bij. Maar er is nog genoeg te doen, en de inzet van betrokken partijen gaat onverminderd door. Met VABOK als aanjager, zodat de bestaande programma’s, netwerken en activiteiten nog meer worden verbonden en versterkt.
Westerhuis: ‘De stuurgroepen van VABOK en STOHA hebben al overlap. We gaan steeds meer samenwerken en kijken of de grootste projecten gezamenlijk aangestuurd kunnen worden door één stuurgroep. Dit zou de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven versterken en de processen vereenvoudigen voor scholen en besturen. Door de koppeling van de verschillende regelingen, kunnen scholen zowel inhoudelijk als financieel profiteren, wat de doorstroming en samenwerking in de regio versterkt.’
Gambon vult aan: ‘We fixen het achter de schermen. Door de kwartiermakers weten we wat er bij de scholen speelt, en wat opgelost moet worden. Wij kijken dan uit welk potje we het mogelijk maken.’
100% ruimte en slagen maken
Op de vraag of ze andere onderwijsinstelling zou aanraden gebruik te maken van de VABOK-regeling antwoord Marie-Claire Gambon positief: ‘Het aanvragen van deze regeling is, naar mijn smaak, heel eenvoudig. Het enige wat nodig is: partners zoeken en duidelijke afspraken maken. Wat ga je met elkaar doen op hoofdlijnen, hoe worden de middelen ingezet, en hoe richt je de governance in? Dat alles wordt bekrachtigd in een samenwerkingsovereenkomst. Meer is er eigenlijk niet nodig.’
Maar vooral vindt zij: ‘VABOK zet aan tot een andere manier van werken, omdat je elkaar op deelsectorniveau weet te vinden. En dat werkt. Het eerste jaar is experimenteren en uitproberen, en in kaart brengen welke behoeften er zijn wat doorstroom betreft. Voor de invulling en uitvoering krijg je 100% ruimte. Dan kun je grote slagen maken met elkaar. Voor de regio.’
Versterking Aansluiting Beroepsonderwijskolom
Met de VABOK-regeling kunnen samenwerkingsverbanden in het onderwijs aansluitende opleidingsroutes tussen vmbo of havo-mbo-hbo ontwikkelen en uitvoeren. De gekozen mbo- en hbo-opleidingen moeten opleiden tot beroepen in de sectoren techniek (inclusief ICT), woningbouw, zorg, onderwijs, klimaat en energie, veiligheid en/of kinderopvang. Goed om te weten:
- Vanaf 1 mei 2025 tot en met 31 mei 2025 staat het aanvraagtijdvak open voor subsidieaanvragen.
- Hierbij geldt het principe “first come, first served”.
- Mbo-instellingen, die nog geen aanvraag gehonoreerd hebben gekregen in eerdere rondes, krijgen voorrang.
- Als er na deze periode nog budget over is, wordt de regeling in augustus 2025 opnieuw opengesteld.
- In deze bestanden kun je zien voor welke opleidingen subsidie aangevraagd kan worden en via welke instelling dat kan.
VABOK-techniek Haaglanden
De VABOK-aanvraag in het domein techniek geldt voor de arbeidsmarktregio Zuid-Holland Centraal. Het betreft de mbo-opleidingen: Middenkader engineering, Elektrotechnische installaties, Middenkader bouw en infra & Mechatronische systemen en de hbo-opleidingen: B Bouwkunde, B Mechatronica, B Technische Bedrijfskunde & B Werktuigbouwkunde.
ROC Mondriaan (mbo) is penvoerder, en werkt samen met de Haagse Hogeschool en drie vmbo-scholen; één met harde techniek profielen, de ander met het profiel D&P (Dienstverlening en Producten) en de laatste een vmbo-tl (theoretische leerweg [mavo]).
Hoe staat het ervoor?
- De uitvoering begint in september, waarbij de inzet van partners wordt vastgelegd en vergoed vanuit de subsidie. Wat in het eerste jaar van de subsidie als een belangrijke doelstelling wordt gezien om de doorstroomuitdaging aan te gaan: een levend netwerk creëren. Ook zijn ROC Mondriaan en de Haage Hogeschool voornemens samen een associate degree (AD)-traject te ontwikkelen.
- In januari ontving VABOK-techniek de financiering. De projectleider en onderwijskundige van VABOK 1 gaan ook VABOK-techniek trekken. De ervaringen en mensen voor het projectteam zijn dus al aanwezig, wat een vliegende start mogelijk maakt.
- De voorbereiding is gestart, met het vormen van een stuurgroep en een behoefte-inventarisatie. Voor de zomer wordt er een plan van aanpak en begroting voor schooljaar 2025/26 opgesteld.
