IQonIQ laat zien hoe innovatie en samenwerking elkaar versterken. In Noordoost-Nederland groeit een community van maakbedrijven die gezamenlijk aan de slag gaan met actuele vraagstukken. Niet via klassieke projecten met een kop en een staart, maar via zogeheten leerkringen: open, praktische, langdurige leernetwerken waarin bedrijven, studenten en experts kennis delen.
‘Het cluster is gegroeid op de kracht van de samenwerking,’ zegt Mireille Kinket, directeur-bestuurder van IQonIQ. ‘Daar zit de energie. Het lijkt logisch om te denken dat je efficiënter moet werken om je arbeidsproductiviteit te vergroten. Maar uiteindelijk gaat het erom dat je ook creatief durft te zijn. Dat kan alleen als je verder kijkt dan je eigen bedrijf. Daarvoor zijn de leerkringen een succesvolle tool. Het is geen vrijblijvend samenkomen; we bouwen met elkaar aan een gezamenlijke agenda.’
Geen einddatum, wél impact
Anders dan traditionele innovatietrajecten hebben leerkringen geen vast eindpunt. ‘Ze blijven zich continu ontwikkelen,’ legt Kinket uit. ‘We starten met een thema dat voor bedrijven belangrijk is – enorm vraag gestuurd dus. Bedrijven met kennis op dat gebied, of veel energie, kijken dan meteen al met ons mee naar het voorstel: wat is er nodig en hoe gaan we het doen. Daarmee starten we vervolgens een leerkring.’
Zo ontstond onder meer de Metrolijn-methodiek, een routekaart waarmee bedrijven hun strategische HR- en digitaliseringsagenda in kaart brengen. ‘Al bij de start van IQonIQ lag er een agenda op het vlak van digitalisering en automatisering. Maar we merkten dat bedrijven wel weten dat ze moeten digitaliseren, maar vaak niet waar ze zelf staan. Dankzij Smart Industry Assessments kregen we zicht op die positie, en konden we samen prioriteiten stellen. Dat was het begin van de Metrolijn. En het liep als een trein.’
‘De roadmap begint bij de mensen, niet bij de techniek.’
Van digitalisering naar gedeeld leiderschap
Hoewel IQonIQ begon met technologische thema’s, bleek in de praktijk dat het gesprek al snel over mensen ging. ‘We zijn al snel bezig gegaan met gedeeld leiderschap,’ zegt Kinket. ‘Want als je de menskant van je organisatie niet op orde hebt, kun je ook niet succesvol digitaliseren. De roadmap begint dus bij de mensen.’
Dat herkent ook Heleen Hoekman, directeur Algemene Zaken bij Hoekman-Roestvaststaal én bestuurslid van IQonIQ. Haar bedrijf maakt gebruik van de leerkring rondom cybersecurity en recent haakte ze aan op het HR-thema van de Metrolijn. ‘Onze teamleiders zijn veelal doorgegroeid vanuit de werkvloer. Daarom willen we hen extra handvatten geven om leiding te kunnen geven — niet alleen op taken, maar ook op persoonlijke ontwikkeling van medewerkers.’
Leren in vertrouwen
Binnen een leerkring worden ervaringen gedeeld in een veilige setting. ‘Dat is de kracht,’ zegt Kinket. ‘Je durft je uit te spreken en van elkaar te leren. Het is ontzettend waardevol als een collega-bedrijf zegt: ‘Wij pakken het zo aan.’
Hoekman benadrukt het belang van openheid. ‘Je moet niet alleen maar consumeren, maar ook delen. Dat vraagt vertrouwen. Natuurlijk spreek je af dat wat binnen de muren besproken wordt, daar blijft. Maar het begint bij jezelf, bij de bereidheid om te geven.’
‘Vanuit vertrouwen ontstaat bereidheid om te delen én te leren.’
Studenten met echte impact
Een sprekend voorbeeld is de zogenoemde Cobotpool, waarin bedrijven samen met studenten experimenteren met cobots: robots die samenwerken met mensen. ‘We brachten cobots mét studenten in bedrijven,’ vertelt Kinket. ‘En die studenten bleken in veel gevallen te blijven hangen. Dan ben je niet alleen een leerproject, maar echt van toegevoegde waarde voor het bedrijf.’
Bij Hoekman-Roestvaststaal kwam recent een studentengroep langs om het productieproces te bekijken. ‘De tijd was te kort voor alle vragen en ideeën. De energie die dat gaf, is onbetaalbaar. Ik vind sowieso dat studenten veel te weinig de gelegenheid krijgen om op de werkvloer mee te kijken. Elk technisch bedrijf doet zijn productieproces weer op een andere manier, daar kan een student heel veel van leren.’
‘Daarom werkt IQonIQ ook aan een studenten-community’, voegt Mireille Kinket toe, ‘De studenten krijgen een apart programma boven op hun stage bij de bedrijven. Zo kunnen ze bij meerdere bedrijven binnenkijken.’
Van mbo tot hbo: een lerende regio
IQonIQ werkt nauw samen met mbo- en hbo-instellingen in de regio. ‘In het begin lag de focus op het mbo,’ zegt Kinket. ‘We hadden daar echt een achterstand in aandacht. Inmiddels zijn de mbo-scholen dedicated betrokken en doen ook hbo-studenten mee.’
De resultaten spreken voor zich: ‘Er is wederkerigheid ontstaan,’ aldus Kinket. ‘Opleidingen zien dat hun studenten enthousiast worden, en bedrijven beseffen dat ze iets te bieden hebben. Door studenten een cobot te laten implementeren binnen de bestaande productie, voelen de studenten zich gewaardeerd. Hun bijdrage doet ertoe! En dan blijven ze ook graag terugkomen voor opdrachten binnen de IQonIQ bedrijven. Toen we de eerste keer een bustour langs bedrijven voor studenten organiseerden, waren scholen nog wat terughoudend. Inmiddels komt de vraag vanuit de opleidingen zelf en hebben we al meerdere bustours georganiseerd.’
Leidinggeven als leerproces
Binnen Hoekman-Roestvaststaal speelt de ontwikkeling van teamleiders een grote rol. ‘We willen dat onze teamleiders niet alleen instructies geven, maar ook het echte gesprek kunnen voeren met medewerkers,’ vertelt Heleen Hoekman. ‘Waar sta jij over vijf jaar? Wat betekenen nieuwe machines voor jouw functie? Dat zijn belangrijke vragen.’
Dankzij de leerkringen groeit het zelfvertrouwen. ‘Ze hoeven het niet alleen te doen. We moedigen teamleiders aan om met elkaar te sparren. En vanuit de directie ondersteunen we dat. Dat gevoel van: we doen het samen – dat bindt mensen.’
‘Waarom zou je zelf het wiel uitvinden, als je kunt leren van elkaar?’
De community als vliegwiel
Het succes van IQonIQ zit niet alleen in de leerkringen zelf, maar ook in de bredere community. ‘We hebben regelmatig community-meetings los van de leerkringen,’ zegt Kinket. ‘Dat werkt als smeerolie. Vanuit die vertrouwensband op directieniveau vaardigen bedrijven medewerkers af naar de leerkringen. Die medewerkers vinden het eigenlijk altijd al fijn om te kunnen sparren met collega’s van andere bedrijven.’
Het effect? Een regio die zich samen ontwikkelt. ‘We zien steeds meer samenwerking tussen bedrijven én onderwijs,’ zegt Hoekman. ‘Er ontstaan gesprekken die anders nooit gevoerd zouden worden. En dat begint vaak spontaan, bij een ontmoeting in de community.’
Mireille Kinket neemt binnenkort afscheid van IQonIQ. De basis voor een sterke community in de maakindustrie is gelegd. Nu is het aan haar opvolger, maar vooral aan alle deelnemers om dit beloftevolle netwerk verder uit te bouwen.
