Hoe zorgen we dat er voldoende technisch talent beschikbaar komt om ons verdienvermogen en brede welvaart veilig te stellen? In aanloop naar de landelijke verkiezingen deelden Amal Tourabi (Head of Government Affairs bij ASML) en Joop Essing (CEO van VHE Industrial Automation) in een gesprek hun visie op de kracht én de kwetsbaarheid van de Nederlandse hightechindustrie.
Wereldspeler en ecosysteem
ASML begon in 1984 als joint venture van Philips, met dertig medewerkers in een schuurtje in Eindhoven. Inmiddels telt het bedrijf ruim 44.000 werknemers en is het wereldleider in lithografiemachines: de onmisbare apparaten waarmee chips worden gemaakt. ‘Wij maken geen chips en geen computers,’ zegt Tourabi. ‘Wij maken de machines waarmee chips worden geproduceerd. Zonder die machines kun je geen AI ontwikkelen, geen smartphones bouwen en geen moderne auto’s laten rijden.
Die toppositie dankt ASML niet alleen aan de eigen innovatiekracht. De samenwerking in de regio is minstens zo belangrijk. Alleen al in Brainport werkt het bedrijf met meer dan 1.600 toeleveranciers. ‘Samen investeren we miljarden in onderzoek en ontwikkeling. Zonder dat ecosysteem kan ASML niet bestaan,’ aldus Tourabi.
Een van die toeleveranciers is VHE Industrial Automation. Het bedrijf levert kabels, besturingspanelen en andere cruciale onderdelen voor de machines van ASML. Volgens Essing voelt de samenwerking bijna als een huwelijk: ‘Onze mensen werken dagelijks bij ASML en andersom. Vertrouwen maakt ons allebei sterker.’ Die intensieve samenwerking is kenmerkend voor Brainport, waar bedrijven, onderwijs en overheid al decennialang nauw optrekken.
Strijd om talent
Tegelijkertijd benadrukken beiden dat dit ecosysteem kwetsbaar is. Het tekort aan technisch talent loopt steeds verder op. Essing schetst hoe de keten werkt: ‘ASML heeft hoogopgeleide PhD’s nodig. Bedrijven zoals VHE draaien juist op mbo- en hbo-opgeleide vakmensen. En je hebt ze allemaal nodig om die complexe machines te bouwen. Daarom maken we het werk soms zo dat ook nieuwkomers zonder technische achtergrond kunnen instromen en het vak leren. Zo creëren we kansen voor mensen die nu nog langs de kant staan.’ Bij VHE werken inmiddels tweehonderd mensen uit zestien verschillende landen; Engels is de voertaal, al blijft ook het Brabants dialect hoorbaar op de werkvloer. Tourabi bevestigt dat het probleem groter is dan de Nederlandse markt aankan: ‘Zelfs als we alle technisch afgestudeerden in Nederland aannemen, is dat nog niet genoeg. We hebben internationaal talent nodig. Bij ASML werken inmiddels meer dan 140 nationaliteiten. Het is per definitie een internationale sector.’
Groei en keuzes
De wereldwijde vraag naar chips zal de komende jaren verdubbelen. Om die groei in Nederland te kunnen opvangen, lanceerden overheid en regio samen Operatie Beethoven: een investering van € 2,5 miljard in onderwijs, woningbouw en infrastructuur. Tourabi: ‘Wij zijn diep geworteld in de regio. Ons innovatieve hart klopt hier. Maar groei vraagt om ruimte, bereikbaarheid en voldoende woningen. Beethoven helpt, maar de uitvoering is cruciaal.’
Daarmee komt ook Den Haag nadrukkelijk in beeld. Bedrijven plannen jaren vooruit en kunnen niet werken met jojo-beleid. ‘We hebben stabiliteit nodig,’ benadrukt Tourabi. ‘Voorspelbare kaders voor zaken als de kennismigrantenregeling en innovatiebudgetten zijn essentieel. De intenties zijn goed, maar uiteindelijk gaat het om de uitvoering.’
Naast nationale uitdagingen is er ook een geopolitieke realiteit. Meer dan 80% van de chipproductie vindt plaats in Azië. Tourabi: ‘Europa moet investeren in waar we goed in zijn: kennis, innovatie en machinebouw. We hoeven niet alles terug te halen, maar we moeten wel slimme keuzes maken.’ Essing sluit zich daarbij aan: ‘Ook Nederland moet kiezen. We kunnen niet tien technologieën overeind houden. Zet in op waar we écht goed in zijn, bijvoorbeeld fotonica, en doe dat met volle kracht.’
Vertrouwen en toekomst
Intussen zoeken bedrijven manieren om de arbeidsproductiviteit te verhogen. Omdat de productievolumes relatief klein zijn, is grootschalige automatisering vaak niet haalbaar. VHE investeert daarom in digitalisering en kunstmatige intelligentie. ‘We geven medewerkers steeds meer digitale tools,’ zegt Essing. ‘Zo proberen we de arbeidsproductiviteit te verhogen, al blijft er veel handenarbeid in het proces.’
Tourabi en Essing maken duidelijk dat samenwerking en vertrouwen de fundamenten zijn van Brainport. ‘Mensen kennen elkaar, gunnen elkaar succes en bouwen samen door. Dat maakt ons sterk,’ aldus Essing. Voor Tourabi is de oproep richting Den Haag helder: ‘De kansen voor Nederland zijn enorm – mits we samen doorpakken en stabiliteit bieden.’
Wat er nodig is om de centrale vraag te beantwoorden, ligt daarmee scherp op tafel: structureel investeren in technisch talent. Dat betekent onderwijs versterken, internationale talenten verwelkomen, duidelijke keuzes maken in technologie en stabiel beleid voeren. Alleen dan kan Nederland zijn verdienvermogen en brede welvaart veiligstellen – en blijven uitblinken als motor van innovatie en welvaart.
Dit artikel is gebaseerd op een gesprek georganiseerd door Platform Talent voor Technologie (PTvT) en Brainport Development in samenwerking met de podcast Betrouwbare Bronnen
